1- Sosyal Medya Yasası Nedir;

Her ne kadar torba yasa şeklinde bir çok hususun birleştirilerek düzenlenmesi amaçlansa da genel hatları ile kamuoyunda sosyal medya yasası olarak bilinen düzenleme; sahte isim/hesaplarla veya yasadışı içerik oluşturularak yanıltıcı paylaşımlarla, etnik, dini veya benzeri ayrımcılık unsurları taşıyan, hakaret, saldırı ihtiva eden, karalama ya da itibarsızlaştırma amaçlı paylaşımlarla nefret ve ayrımcılığa zemin oluşturmayı eylemler ve fiillerini engelleme ve ortadan kaldırmayı hedefleyen bir düzenleme olarak tanımlanabilir.

Yukarıda anlatılanlara yönelik önemli olan iki husus üzerinde durulmasında fayda vardır; Birincisi engellenmeye çalışılan fiillere ilişkin tanımlanan suç tanımındaki özel kastın yani; …endişe, korku yaratmak kastı ile kamu düzeni, milli güvenlik, genel sağlık gibi konularda gerçeğe aykırı bilgiyi toplumsal barışı bozacak şekilde alenen yayma… fiilinin belirlenmesi sürecidir. Düzenlemedeki suç tespitinin belirsizliği uygulamada bazı sıkıntılara yol açabileceği akla getirebilmektedir.

İkinci önemli husus ise; yasada öngörülen cezanın üst sınırı sebebi ile yargılama neticelene kadar geçecek sürede bahse konu fiil ile itham edilen kişilerin tutuklanmasında hukuken herhangi bir engelin gözükmemesidir.

2- Yeni yasa neleri kapsayacak? Neden Şimdi?

Birey olarak baktığımızda; Anayasamızda düzenlenen temel birçok hak ile ilgili olsa da doğrudan 26. maddedeki “Düşünceyi Açıklama ve Yayma” hürriyeti ile ilgili bir düzenleme olduğu söylenebilir. Konu ile ilgili son on yıldır bu ve buna benzer birçok hukuki düzenleme getirilmeye çalışılmıştır. (Yaklaşık on yıl önce başlatılan güvenli internet uygulaması veya 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunun gibi)

Dolayısı ile söz konusu yasa, bu konu ile ilgili ilk veya yeni bir düzenleme olmamakla birlikte insanların enformasyon ihtiyacını gittikçe artan oranda sosyal medya platformları üzerinden gidermeye başlamaları ve bu süreçte anlık gelişebilen toplumsal ve/veya kamu düzenini üzerindeki kasıtlı dezenformasyon eylemleri gibi etkenler düzenlemeye olan ihtiyaca dayanak olduğu söylenebilir.

Diğer taraftan elektronik haberleşme sektörünü veya sosyal medya platformu sağlayıcılarını da etkileyen başkaca düzenlemeler yasa paketinin içinde yerini almaktadır.

3- Sosyal Medya Yasası ‘Dezenformasyonla mücadele’ ye bir çözüm mü?

Toplumsal barışı bozmaya veya zarar vermeye yönelik kasıtlı fiiller veya kamu kurumlarının yapmış oldukları hizmet sunumları sırasında kasıtlı dezenformasyon fiilleri ile ilgili mevzuatta bir çok yasaklayıcı hatta cezalandırıcı hüküm ve düzenlemelerin mevcut olduğu söylenebilir. Uygulamada da gerek Yürütme gerekse Yargı teşkilatları bu tarz fiiller karşısında gerekli denetim mekanizmalarını çalıştıra bilmektedir.

Kaldı ki dezenformasyonun internet vasıtası ile yapılması durumunda dahi, bant genişliği kısıtlaması, ulaşıma kapatılması gibi anlık bir çok önlem veya tedbir hali hazırda uygulanabilmektedir.

Dolayısı ile yeni düzenleme önleme veya tedbirden daha çok cezalandırmayı ve/veya caydırıcılığı ön planda tuttuğu söylenebilir.

4- Hangi ülkeler bu tarz bir yasa sahibi?

Dezenformasyon fiilinin cezalandırma ve/veya caydırıcı nitelikli bir yol ile ve yasal düzenlemeler ile önlenmeye çalışıldığı başlıca ülkeler; Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Fransa, Almanya, Mısır, Tayland, Endonezya, Tayland, Burkina Faso ve Kenya ülkeleri olarak bilinmektedir. Fakat yukarıda da bahsedildiği üzere konunun, ülkelerin Ceza Yargılama sistemi ile birlikte değerlendirilmesi gerekliliği sebebi ile fiilin hangi kriterlere göre dezenformasyon niteliğine sahip olacağı noktasında önem arz etmektedir.

5- Bir tweet atsam neye göre tutuklanırım?

Türk Ceza Kanununun 217/A maddesindeki düzenleme sebebi ile bir kişinin atmış olduğu bir tweetin öncelikle “gerçeği aykırı” olması gerekmektedir. Ayrıca bu gerçeğe aykırı tweetin atılmasında özel bir kasıt aranmaktadır. Bu kastın da; …endişe, korku yaratmak kastı ile kamu düzeni, milli güvenlik, genel sağlık gibi konularda olması ve toplumsal barışı bozacak şekilde alenen yayılması… şeklinde tecelli etmesi gerekmektedir. Yani bu fiil konusunda özel bir kasıt nitelemesi gereklidir.

Yukarıda bahsedilen şartların tamamının gerçekleştiği bir ceza yargılama sürecinde anlaşılması durumunda tutuklanma gibi bir sonuca gidebileceği anlaşılmaktadır.

6-Sosyal medya yasası yerli ve yabancı sosyal medya platformlarına ne gibi yükümlülükler getiriyor?

Diğer taraftan Yasa ile; yerli veya yabancı internet haber sitelerine gerek basın kartı uygulaması gerekse getirilen bazı yükümlülükler sebebi ile yasal bir zemin oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu medya mecrası da Basın Kanunu’nun kapsamına alınarak radyo, televizyon, kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personeli, basın kartı düzenlenmesi bakımından süreli yayın çalışanları gibi değerlendirilecektir.

Bu kapsamda internet haber sitelerinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi, güncelleme tarihi gibi bilgileri yayınlamaları zorunlu hale getirilirken, günlük erişim miktarı belirli bir sayının üzerinde olan yurt dışı kaynaklı sosyal medya platformlarına da şube – temsilcilik açma gibi yükümlülükler getirilmektedir.

7- Sosyal Ağ Sağlayıcılarına Uygulanacak Yaptırımlar Nelerdir? +

Yukarıda sayılan yükümlülüklerin yerine getirilmediğinin tespiti halinde öncelikli olarak internet bant genişliğinin daraltılması, reklam alamama kısıtlamaları gibi

tedbirlerin akabinde para cezası gibi adli ve idari yaptırımların uygulanabileceği anlaşılmaktadır.

8- Hangi Durumlarda Erişim Engeli ve İçeriğin Kaldırılması Talep Edilebilir? 

Mevcut durumda intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, fuhuş, kumar gibi Türk Ceza Yasasında tanımlı bazı suçlara ilişkin olarak yayın içeriğinin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunun çerçevesinde engellenmekte veya kaldırıla bilmektedir.

2007 yılından beri yürürlükte olan bu yasanın ilgili maddelerinde yapılan değişiklikler ile hem Erişim Sağlayıcıları Birliğinin yeterli teknik alt yapıya kavuşturulması hem de uygulanmaya çalışılan tedbirlerin işlerlik kazandırılması ve/veya hızlandırılması maksadı ile değişikliklere gidildiği anlaşılmaktadır.

9- Basın meslek örgütleri neden karşı çıkıyor?

Son yıllarda yasal düzenlemeler ile kişiler hakkında herhangi bir ceza yargılaması ve/veya kesinleşmiş hüküm olmamakla birlikte; Yürütme erkinin kanaati üzerine bir terör örgütüne irtibat, iltisak gibi nitelemeler ile bir çok kamusal hak engellenebilmektedir.

Bu yönü ile yürütme erkinin Yargılama erki faaliyet alanı ile ilgili kişilerin temel hak ve özgürlüklerini kısıtlanabilecek şekilde bir takdir hakkına sahip olabilmesi sonucu uygulamada yaşanabileceği endişesi herkesçe paylaşılmaktadır. Dolayısı ile bir kamu görevi olan bireylerin aydınlatma sürecinde öncü görev üstlenen Basın Mesleği mensupları ve bu platformdaki örgütler yasanın özellikle ceza yargılaması ile ilgili kısmına karşı çıktıkları söylenebilir.

10- Yasa sıradan vatandaşı nasıl etkileyecek?

Yukarıda da açıklandığı üzere bahse konu yasa, daha çok ceza yargılamasının sonuç ve etkileri ile karşı karşıya kalabilecek veya etkilinebilecek olan bireyler açısından önem arz ettiği söylenebilir. Ülkemizde, kişilerin sosyal medya platformlarından yararlanma ve kullanma oranlarının Dünyanın geri kalanının ortalamasından çok üst seviyede olduğu göz önünde bulundurulduğunda etkilenme oranının toplum kesimimizin büyük bölümü olarak ölçeklendirilebilir.

11- Sosyal medya yasası ne zaman çıkıp yürürlüğe girecek?

Yasanın yürürlük ile ilgili 39. maddesi gereği;

20 nci, 21 inci, 22 nci, 25 inci, 26 ncı ve 27 nci maddeleri ile 28 inci maddesi ((a) ve (b) bentleri hariç) 01.04.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Ancak diğer hükümleri, yani yukarıda bahsi geçen kişilerin veya kurumların cezai ve ya idari yaptırımlarını düzenleyen hükümleri yasanın yayım tarihi olan 18.10.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

12-  Sosyal medya kanunu ile neler değişecek?

Torba yasa niteliğinde olan ve sosyal medya kanunu olarak bilinen düzenlemeler topluluğu ile genel olarak yukarıda sayılan gerçeğe aykırı bilgiyi alenen ve özel kast ile yayma fiilinin yaptırımları ile birlikte elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumların uyması gereken düzenlemeler vaz edilmiş bulunmaktadır.

13- Sosyal medya yasası cezaları neler?

Kişilere yönelik olarak yürütülecek ceza yargılamaları sonucu 1 yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile birlikte ayrıca elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kurumlara reklam alma kısıtlaması, bant genişliği kısıtlaması para cezası gibi adli ve idari yaptırımların yasa paketinde yer aldığı söylenebilir.

14- Yalan haber yayma suçu nedir? Kıstasları neler? Hangi koşullarda cezai yaptırım uygulanıyor? +

Türk Ceza Yasasında tanımlandığı şekliyle yalan haber yayma suçunun gerçekleşmiş sayılabilmesi için bir kişinin çevresi ve/veya toplum ile paylaşmış olduğu bilginin öncelikle “gerçeğe aykırı” olması ve bu bilgiyi “alenen yayması” gerekmektedir.

Tabi burada kastedilen alenen yayma; sosyal medya paylaşımlarını veya internet ortamında diğer kişilere açık bir şekilde yayınlanmasını da içermektedir. Ayrıca bu gerçeğe aykırı bilginin yayınlanmasında/paylaşılmasında özel bir kasıt aranmaktadır. Bu kastın da; …endişe, korku yaratmak kastı ile kamu düzeni, milli güvenlik, genel sağlık gibi konularda olması ve toplumsal barışı bozacak şekilde alenen yayılması… şeklinde tecelli etmesi gerekmektedir.

Yukarıda bahsedilen şartların tamamının gerçekleştiği bir ceza yargılama sürecinde anlaşılması durumunda yukarıda belirtilen 1 ila 3 yıl arasında hapis cezasını gerektirirn hükmün açıklanmasına sebebiyet verebieceği anlaşılmaktadır.

15- Sosyal Medya Yasası ifade özgürlüğünü nasıl etkiliyor?

Söz konusu gerçeğe aykırı haber yayma fiilinin belirlenmesindeki yürütme erkine verilen yetki sebebi ile yasanın uygulanmasında bireylerin ifade özgürlüğünü etkileyebilme gücü de sorgulanmaktadır.