1.TAZMİNAT DAVASI
➢ Trafik kazası nedeniyle tazminat davası, bir veya birden fazla aracın karıştığı kazada ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait ev, araba, arazi gibi malvarlıklarında meydana gelen zararlarının giderilmesi amacıyla zarara uğrayan kişiler tarafından trafik kazasında sorumluluğu bulunan kişilere karşı açılan bir tazminat davası türüne denir.
➢ Tazminat davasının hukuki dayanağı, Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesinde düzenlenen “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.” hükmü gereği haksız fiil sorumluluğudur.
➢ 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 3. Maddesine göre bir olayın “trafik kazası” sayılabilmesinin ve tazminat yoluna gidilebilmesinin koşulları şunlardır:
- Kaza, karayolu üzerinde meydana gelmiş olmalıdır.
- Olaya hareket halinde olan bir veya birden fazla araç karışmış olmalıdır.
- Olay sonunda ölüm, yaralanma yahut maddi bir zarar meydana gelmiş olmalıdır.
- Olay ile ölüm, yaralanma yahut maddi zarar arasında nedensellik bağı kurulabilmelidir.
➢ Trafik kazaları hukuki olarak;Ölümlü trafik kazaları, yaralamalı trafik kazaları, maddi hasarlı trafik kazaları şeklinde ayrılır. ➢ Trafik kazalarında tazminat davaları kimlere açılabilir?
İşleten (Araç Sahibi), Girişimci, İşleten Gibi Sorumlu Olanlar: Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olur (KTK m.85/1). İşleten ve araç işleticisi teşebbüsün sahibi, TBK ile düzenlenen kusursuz sorumluluk hükümleri uyarınca aracın sürücüsünün veya aracın kullanılmasına katılan yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumludur. İşletenlerin bu sorumluğu “tehlike sorumluluğu” dur.
Sürücü ve Yardımcıları: Motorlu aracı kullanan sürücülerin ölüm, yaralanma ve maddi hasarla sonuçlanan kazalardan dolayı sorumlu tutulabilmesi için kazanın meydana gelişinde mutlaka “kusurlu” olmaları gerekmektedir. Onların sorumluluğu tehlike sorumluluğu değil kusur sorumluluğudur.
Sigortacı: 2918 sayılı KTK m.91 gereği motorlu araç işletenler trafik sigortası yaptırmakla yükümlüdür. Zorunlu sigorta koşulları çerçevesinde işletenin sorumluluğunu belli bir miktara kadar üstlenen sigortacı işleten ile sürücü ve yardımcılarının kusurundan “kendi kusuru gibi” sorumlu olur.
➢ Kimler bu davayı açabilir?
Ölüm Desteğinden Yoksun Kalanlar: Trafik kazalarında ölüm meydana gelmişse, ölüm nedeniyle tazminat davalarında asıl davacılar destekten yoksun kalanlardır. Onlar hem maddi hem de manevi tazminat isteme hakkına sahiptir. Genellikle maddi tazminat isteyebilecek olanlar ölen kişi evli ise eşi, ve çocukları, bekar ise anne ve babasıdır. Bu kişilerin ölenin desteğinden yararlandıklarını ispat etmelerine gerek yoktur. Çok sınırlı koşullarda, örneğin anne baba ölmüş veya baba işsiz ve yaşlı olup da evin ve kardeşlerinin geçimini yetişkin kardeşlerden biri üstlenmişse, onun ölümü halinde küçük kardeşleri destekten yoksun kalmış kabul edilebilirler. Birlikteliğinin sürekliliği kanıtlanmak koşuluyla, nikahlı eş gibi nikahsız eş de hem maddi hem de manevi tazminat istemiyle davacı olabilir.
Bedensel Zarara Uğrayanlar: Trafik kazasında yaralanan kişiler beden gücü kayıpları, geçici veya sürekli iş göremezlik zararları, tedavi ve iyileşme giderleri, bakım gideri nedeniyle davacı olurlar. Trafik kazası geçiren kişiler hiçbir bedensel zarara uğramasalar dahi yaşadıkları olayın ruh sarsıntısı nedeniyle manevi tazminat isteme hakkına sahiptirler. Kaza geçiren kişinin yakınları da TBK m.56/2 hükmü uyarınca manevi tazminat talep edebilir.
Aracı Hasarlanan Kişi: Kaza sonucu aracı hasarlanan kişi, onarım bedelini, araç kullanılmaz hale gelmişse araç bedelini, araçtaki hasardan dolayı onarım sonrası değer kaybını istemek için davacı olabilir.
Bina, Yapı ve Tesis Sahipleri: Örneğin, motorlu bir aracın hızını alamayıp bir binaya çarpması durumunda bina sahibi davacı olabilir.
Eşya Sahipleri: Yolcu eşya ve bagajları ile taşımacının araçlarına yüklenen özel eşya ve ticari emtianın zarar görmesi durumunda eşya ve emtia sahipleri davacı olabilir.
➢ Görevli Mahkeme: Trafik kazası nedeniyle açılacak tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Ancak, dava trafik sigortasını yapan şirkete karşı açıldığında trafik kazası nedeniyle aracın sürücüsü, sahibi ve işleteni ile birlikte aracı sigortalayan sigorta şirketine birlikte dava açılacaksa; görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi olacaktır.
➢ Ölümlü veya yaralamalı trafik kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davasında birden fazla yetkili mahkeme vardır:
Bunlardan ilki, davalılardan herhangi birisinin yahut davacının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde tüm sorumlulara maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (HMK md.6).
İkincisi, trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde tazminat davası açılabilir (HMK md.16/1).
Bununla birlikte, trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (HMK md.14/2).
➢ Neler Talep Edilebilir?
- Yaralanmalı Trafik Kazası Sonucunda Talep Edilebilecek Zararlar
Tedavi ve iyileşme giderleri. (6098/m.54/1)
Yaralanan kişinin gelir kaybı
Yaşam boyu bakıma muhtaçlık durumunda bakıcı giderleri. (6098/m.54/1)
Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar,
Geçici işgöremezlik nedeniyle maddi ve manevi tazminat. (6098/m.54/2)
Beden gücü kaybı nedeniyle maddi tazminat. (6098/m.54/3)
Yaşam boyu kullanılacak protez, ilaç ve gereç giderleri (6098/m.54/1)
Estetik zararlar ve ekonomik geleceğin sarsılması nedeniyle tazminat. (6098/m.54/4)
Beden gücü kaybı nedeniyle manevi tazminat (6098/m. 56/2).
- Ölümlü Trafik Kazası Sonucunda Talep Edilebilecek Zararlar
Ölen kişinin tüm cenaze masrafları,
Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ve maddi kayıplar (6098/m.53/2)
Manevi Tazminat: Ölümle birlikte duyulan acı, ızdırap sonucunda ölenin yakınları tazminat talebinde bulunabilir. Ölenin destek tazminatı isteyemeyecek durumda olan birinci derece yakınlarının (örneğin yetişkin çocuklarının, kardeşlerinin) manevi tazminat istekleri (6098/m.56/2)
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Trafik kazası sonucunda ölen kişinin bakımını, masraflarını üstlendiği kişilerin ölüm sonucunda yoksun kaldıkları bedelleri isteyebilmeleri mümkündür. Bu tazminat türü ölen kişinin öbür boyu desteğinden mahrum kalanlar tarafından açılabilir. Destekten yoksun kalma tazminatının talep edilebilmesi için ölen kişinin akrabası olma şartı yoktur. Bu tazminatın, ölenin destek verdiği herhangi bir kimse tarafından da istenebilir. (6098/m.53/3 ve 56/2)
- Araç Hasarı Nedeniyle Tazminat Davasında Talep Edilecek Zararlar
Araç hasarlanmışsa onarım bedeli
Araç kullanılamaz hale gelmişse (pert olmuşsa) araç bedeli
Araçtaki hasardan dolayı onarım sonrası değer kaybının istenmesi
Ticari araçlarda onarım süresince “kazanç kaybı”
➢ Zamanaşımı Süresi
Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.
5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 66’ncı maddesine göre dava zamanaşımı süreleri belirlenmiştir. Aynı maddenin dördüncü fıkrasına göre ise “Yukarıdaki fıkralarda yer alan sürelerin belirlenmesinde suçun kanunda yer alan cezasının yukarı sınırı göz önünde bulundurulur; seçimlik cezaları gerektiren suçlarda zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınır.” Anılan maddeler uyarınca uzamış zamanaşımı süreleri şöyle olacaktır;
Bir veya birden fazla ölü varsa 15 yıl (m.85,66/d),
Bir veya birden fazla yaralı varsa 8 yıl (m.89,66/e) olmuştur. (Burada zamanaşımı süresi 8 yıl olduğu için 10 yıllık süre söz konusu olduğunda, ceza zamanaşımı süresi daha uzun olmadığı için, 10 yıllık süre uygulanmalıdır.)
Ölümlerin yanı sıra yaralılar da varsa, kazayı yapan kişiye uygulanacak cezanın üst sınırı beş yıldan fazla olduğundan, ayrım yapılmaksızın aynı olayda ölen veya yaralananların tümü için dava zamanaşımı 15 yıldır.
➢ Tazminat Hesaplanırken Neler Dikkate Alınır
Manevi tazminat davalarında dikkate alınan unsurlar aşağıdaki gibidir:
Mağdur ve şüphelilerin tarafların sosyal ve ekonomik durumları
Trafik kazasının meydana geliş şekli
Mağdur ve şüphelinin kusur oranları
Hak ve nesafet kurallar
Maddi tazminat davalarında ise dikkate alınan unsurlar şunlardır:
Mağdur ve şüphelinin kusur oranları
Trafik kazası sonrası gerçekleşen maluliyet oranı
Maluliyete uğrayan kişinin aktif ve pasif çalışma yılları
Maluliyete uğrayan kişinin yaşı ve ekonomik durumu
➢ En geniş anlamda somut olayın özelliği dikkate alınarak mahkemeye hangi deliller sunulmalı ve hangi delillerin toplanılması talep edilmeli?
Trafik kazası tespit tutanağı
Alkol raporları
Araçların ruhsatname fotokopileri
Sürücülerin ehliyetname ve nüfus kağıdı fotokopileri
Sigorta poliçelerinin fotokopileri
Varsa tanık delili
Bilirkişi ve Keşif incelemesi
Trafik kazası nedeniyle tazminat davasında yukarıdaki belgelere ek olarak:
Ölümlü Trafik Kazalarında
Ölenin kimliği ve kişiliği hakkında bilgiler
Ölen çalışan biri ise işi, mesleği, kazancı, öğrenim durumu hakkında belge ve bilgiler
Destekten yoksun kalanların kimlik bilgileri, adresleri, ölenle yakınlık dereceleri
Destekten yoksun kalanlar aynı zamanda mirasçı iseler mirasçılık belgesi
Ölüm hemen değil de, olaydan bir süre sonra gerçekleşmişse, tedavi belgeleri
Cenaze ve defin işleri ile ilgili belgeler
Yaralanmalı Trafik Kazalarında
Tabip raporu (geçici veya kesin rapor), Hastane kayıpları
Kaza geçiren kişinin kimlik bilgileri, işi, işyeri, mesleği, kazancı, öğrenim durumu hakkında belgeler ve bilgiler Hastane kayıtları ve tedavi belgeleri
Tedavi sürmekte ve yeni bir ameliyat gerekmekte ise, buna ilişkin bilgiler
Geleceğe yönelik tedavi ve ameliyat söz konusu ise buna ilişkin hekim raporu
Tedavi ve iyileşme için yapılan tüm harcamalara ilişkin belgeler, bilgiler ile fatura ve makbuz gibi belgelerden yeterince yoksa, ne gibi harcamalar yapıldığına ilişkin açıklamalar, örneğin özel bakım ve beslenme giderleri ile yardımcı kişi giderleri, hastanın ve yakınlarının tedavi için yol giderleri, tedavi için gidilen yerde hastanın ve yakınlarının barınma, yiyip içme ve yol giderleri hakkında açıklamalar
Kaza geçiren okul çağında bir çocuksa, hangi okulda okuduğu, kaçıncı sınıfta olduğu hakkında okul müdürlüğünden alınacak belgeler, uzun süren tedavisi nedeniyle sınıfta kalıp kalmadığı veya kaç yıl kaybettiği hakkında açıklama ve belgeler
Araç Hasarlarında Sunulacak Deliller
Araç hasarının tespitine ilişkin eksper veya uzman bilirkişi raporu,
Mahkeme kanalıyla tespit yaptırılmışsa değişik iş dosyasından alınan belgeler,
Araç kullanılamaz hale gelmişse (pert olmuşsa) bırakılan yere teslim belgesi,
Araç yabancı plakalı ise, gümrüğe terk belgesi,
Hurda araç sigortacı tarafından teslim alınmışsa buna ilişkin belge
Onarımla ilgili parça ve işçilik faturaları
Aracın satış belgesi
Aracın yaşı, kullanma süresi ve kilometresi ile başka niteliklerine göre, yetkili satıcı veya ikinci el satıcılardan (galeri sahiplerinden) alınan ve ara cin değerini belirten belgeler.
Ticari araçlarda kazanç kaybını kanıtlamak amacıyla gerekli belge ve bilgiler.
➢ Güvence Hesabı Nedir?
Araç sahiplerinin KTK 85. Maddesi gereği araçlarına sigorta yapmaları zorunludur. Zorunlu Sigortasını yaptırmayan araçların trafiğe çıkması yasaktır.
Yasak olmasına rağmen trafikte bulunan araçların verdiği zararlardan dolayı üçüncü kişilerin zarar görmesi durumunda mağdur olunmasını engellemek amacıyla güvence hesabı kurulmuştur. Böylelikle kazaya sebebiyet veren tarafın trafik sigortası bulunmasa dahi güvence hesabından söz konusu kayıplarının tazminini talep edebilir
2.MADDİ HASARLI KAZALARDA KAR KAYBI
– Trafik kazaları araç değer kaybı davası; kaza sonucu aracın piyasa değerinde meydana gelen azalma sonucu araç sahibinin uğradığı zararın tazmini için açılmaktadır.
– Araç değer kaybı hesaplamasında etkisi bulunan değişkenler: Üretim yılı, Hasar geçmişi ve niteliği, Kilometresi, Marka ve model bilgisi, Trafiğe çıkış tarihi, Pazar değeri vb.
– Araç Değer Kaybı Davası Kime Açılır? Karşı tarafın zorunlu sigortacısı, Kasko şirketleri araç değer kaybını karşılamadıkları için, araç değer kaybı davası karşı tarafa (kazaya sebebiyet veren kişiye/kişilere) açılmaktadır. Değer kaybının tazminatı bakımından araç sürücüsü ve ruhsat sahibi farklı ise birine dava açılabileceği gibi sürücü ve ruhsat sahibini birlikte sorumlu tutarak dava açabilirsiniz. Aracın değer kaybının tespitine yönelik araç değer kaybı davası açılır. Bu davanın hukuki olarak dayanağı Borçlar Kanunu’nun 122. Maddesidir. Bu maddeye göre karşı taraf kazada bir kusuru bulunmadığını ispat etmek
– Dava sürecinde aracınızda meydana gelen hasarın miktarını, aracın tamiri için gereken zararı ve araç hasarlı olduğu için uğradığı değer kaybını da karşı taraftan talep edilebilir. Şayet araç kiralık ise ayrıca ulaşım giderlerini de karşı taraftan talep etmek mümkündür.
– Ayrıca, değer kaybı davalarında zamanaşımı süresi kaza tarihinden itibaren 2 yıl olarak belirlenmiştir. – Sigortacınızda limitiniz dahilinde sigorta limiti ile değer kaybı arasındaki fark nasıl karşılanır? Diyelim ki bir kaza oldu ve araç 30.000 TL hasara uğradı. Sigorta 30 bin TL ödedi ve 11 bin tl sorumluluk miktarı kaldı (2020 yılı için bakıyoruz). 30 bin TL hasar gören araç diyelim ki 15 bin tl değer kaybına uğradı. Sigorta talep ettiğimizde bunu doğru bulursa bu rakam doğru ama benim limitlerim dahilinde sorumlu olduğum kalan tutar 11 bin TL diyerek bu miktarı ödeyecek. Yani 11 bin TL’yi ödeyecek. Peki kalan 4 bin TL’lik değer kaybımız ne olacak ? Bu kısım için zarar veren sorumlu araç malikine gidilir ve kusuru oranında değer istenir.
Bu durumda Genel Mahkemeler dışında Sigorta Tahkim Komisyonuna da başvurulabilir. Keza, bu yol kişinin hakkına ulaşabilmesi için bu alanda uzmanlaşması yönünden daha kısa bir yoldur.
3.KAZANÇ KAYBI
Kazanç kaybı sigorta poliçelerinin kapsamında değildir. Bu durumda ise yine kusuru oranında araç maliki ve araç sürücüsünden kazanç kaybı zararı istenebilmektedir.
Kazanç kaybının tanımını temel alarak örnek yoluyla açıklamamız gerekirse; bir trafik kazası gerçekleştiğinde, aracın hasarı nedeniyle serviste kaldığı süre içerisinde mağdur araç sahibi başka bir araç kiralamak zorunda kalmış olabilir, taksi kullanmak zorunda kalmış olabilir, ya da taksi veya dolmuş şoförü olduğudan dolayı mesleğini icra edememesinden ötürü mağdur olmuş olabilir. Mağdur araç sürücüsünün bu konuda yapmış olduğu mali giderleri belgelendirmek suretiyle karşı taraf araç sürücüsünden kusuru oranında ve araç malikinden talep edebilme hakkı vardır.
Mağdur araç sürücüsü bu zararını da hem araç malikinden hem de araç sürücüsünden müştereken ve müteselsilen talep edebilir. Keza, sorumlu aracın maliki bir ticari şirkette olabilir ve bu durumlarda yukarıda bahsettiğimiz kusursuz sorumluluk hali doğacaktır. Araç maliki somut olayın hukuki şartları sağlandığı takdirde bu zararı karşıladığı takdirde ise araç sürücüsüne kusuru oranında rücu edebilecektir.
Ticari Kazanç Kaybı Durumu;
Kazanç kaybı ise değer kaybından farklıdır. Kazanç kaybı, ticari amaçlarla kullanılan araçların kaza sonucu tamirde geçirdiği süre boyunca kullanılamaması veya işletilememesi sebebiyle yaşanan maddi kayıptır. (Ticari araçlar taksi, servis, otobüs, dolmuş vs.)
Ticari kazanç kaybı karşı tarafın trafik sigortalarından talep edilemez. Ticari kazanç kaybı kazada kusuru bulunan diğer aracın ruhsat sahibinden veya sürücüsünden talep edilebilir. Kazada kusursuz olmak şart değildir. Kusurun tamamı ticari araç sahibinde olmadığı sürece talepte bulunulabilir.